Czy nowelizacja KSH zmusza do zmiany umów i statutów spółek?
Nowelizacja prawa często ma wpływ na bieżące funkcjonowanie i obowiązki przedsiębiorców. W październiku 2022 r. weszła w życie największa od 20 lat nowelizacja KSH. Czy nowelizacja prawa handlowego wymusza zmiany w umowie lub statucie Spółki?
Nowelizacja KSH – postanowienia
Postanowienia umów czy statutów spółek handlowych opierają się na obowiązujących przepisach prawa, a niejednokrotnie stanowią wprost powtórzenie regulacji kodeksowych. Aby uniknąć sytuacji, gdy nie odpowiadają one aktualnemu brzmieniu przepisów kodeksu, warto po każdej nowelizacji, zweryfikować je i w razie konieczności wprowadzić konieczne zmiany.
Omawiana nowelizacja wprowadza do polskiego prawa nową instytucję, „grupę spółek”. Przepisy nowelizacji regulują tzw. prawo holdingów, czyli stosunki podmiotów powiązanych stosunkiem dominacji i zależności. Uczestnictwo w grupie jest fakultatywne – to spółka zależna decyduje, czy zamierzają budować swoje relacje na podstawie wprowadzane przepisy.
Kliknij i napisz do nas. Zapraszamy na konsultacjePrzykład:
1) Spółka A i Spółka B są ze sobą powiązane. Jedna jest spółką dominującą, a druga zależną. Ich dotychczasowy model funkcjonowania jest wystarczający. Nie decydują się na utworzenie „grupy spółek”. Przepisy nowelizacji w zakresie prawa holdingowego nie będą miały zastosowania.
2) Spółka A i Spółka B są ze sobą powiązane. Jedna jest spółka dominującą, a druga zależną. Obie Spółki chcą utworzyć grupę spółek. W tym celu, Zgromadzenie Wspólników/Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy Spółki zależnej podejmuje uchwałę większością ¾ głosów. Obie Spółki ujawniają uczestnictwo w grupie spółek w rejestrze przedsiębiorców KRS.
Podjęcie decyzji o uczestnictwie w grupie Spółek powoduje, że przepisy nowelizacji będą mieć zastosowanie w relacji między Spółką dominującą i Spółką zależną. Niektóre z nich mają charakter dyspozytywny. Spółka zależna w ramach zmian wprowadzanych do umowy lub statut Spółki może odmiennie uregulować istotne aspekty funkcjonowania w grupie spółek.
Interes Spółki uczestniczącej w grupie nie bez znaczenia
Jednym z najistotniejszych elementów tworzenia i funkcjonowania w ramach grupy jest interes grupy, jak i indywidualny interes spółki, w niej uczestniczącej. Zgodnie z przepisami nowelizacji, Spółka dominująca oraz Spółka zależna, które uczestniczą w grupie spółek, kierują się obok interesu spółki interesem grupy spółek.
Skoro interes indywidualny spółki, jak i grupy spółek jest postrzegany jako drogowskaz podejmowanych decyzji gospodarczych, warto rozważyć jego konkretne określenie. Sprzeczność interesu spółki zależnej z poleceniem spółki dominującej może stanowić uzasadnienie odmowy jego wykonania.
Przykład:
W ramach swojego interesu spółka zależna postanowiła określić ekspansję oferowanych i sprzedawanych towarów poza granice Polski, w szczególności na rynki Europy Zachodniej. Spółka dominująca (jednocześnie podmiot konkurencyjny) postanowiła wydać wiążące polecenie skutkujące wycofaniem z rynków zagranicznych oferowanych towarów. W konsekwencji tak określonego interesu spółka zależna będzie miała uzasadnioną podstawę do odmowy wykonania wiążącego polecenia.
Przepisy nowelizacji milczą o obowiązku określenia interesu spółki oraz grupy spółek w sposób formalny. Zdecydowanie rekomenduję określenie interesu spółki zależnej, jak i grupy spółek, w której uczestniczy. Może to nastąpić w umowie/statucie Spółki lub w porozumieniu zawartym między spółkami uczestniczącymi w grupie. Pozwoli to na wyeliminowanie ewentualnych sporów w omawianym zakresie, które mogą się pojawić w przypadku odmowy wykonania polecenia przez Spółkę zależną.
Przekazanie wiążących poleceń
Jak sam przymiotnik stanowi, polecenia mają charakter wiążący. Aby takie były, z pewnością warto zadbać o sposób przekazania poleceń przez spółkę dominującą spółce zależnej. W omawianej kwestii, przepisy nowelizacji ograniczają się wyłączenie do wskazania formy, tj. Spółka dominująca wydaje wiążące polecenie w formie pisemnej lub elektronicznej pod rygorem nieważności. Co do zasady, kiedy Spółka (jako osoba prawna) jest adresatem, uprawnionym do odebrania wiążącego polecenia będzie Zarząd Spółki zależnej. Choć w przypadku wydania polecenia w formie pisemnej, jego przekazanie nie powinno budzić wątpliwości – w praktyce, problematyczna może się okazać skuteczność wydania polecenia w formie elektronicznej m.in. na jaki adres poczty elektronicznej polecenie powinno być wysłane. Warto takie niuanse uregulować, aby w przyszłości wykluczyć ewentualne spory w tym zakresie.
Kliknij i napisz do nas. Zapraszamy na konsultacjeNa co spółki uczestniczące w grupie mają wpływ?
W przypadku spółki zależnej największy zakres na odmienne uregulowanie przepisów kodeksowych dotyczy przesłanek odmowy wykonania wiążącego polecenia. Ustawodawca poprzestał wyłącznie na dwóch: (1) w przypadku, gdy wykonanie polecenia doprowadziłoby do niewypłacalności lub zagrożenia niewypłacalnością spółki zależnej oraz (2) istnieje uzasadniona obawa, że polecenie jest sprzeczne z interesem spółki zależnej i wyrządzi jej szkodę, która nie będzie naprawiona przez spółkę dominującą lub inną spółkę zależną uczestniczącą w grupie spółek w okresie dwóch lat. Spółka zależna może w umowie lub statucie rozszerzyć katalog przesłanek odmowy wykonania wiążących poleceń spółki dominującej.
Przykład:
Spółka zależna postanowiła rozszerzyć katalog przesłanek odmowy wykonania wiążącego polecenia poprzez:
1) wprowadzenie wymogu zgody rady nadzorczej spółki zależnej na taką odmowę;
2) określenie minimalnego pułapu wartości potencjalnej szkody wyrządzonej spółce zależnej przez ewentualne wykonanie wiążącego polecenia, od którego spółka mogłaby dopiero zrealizować swój obowiązek odmowy wykonania tego polecenia;
3) obowiązek wykazania przez spółkę zależną, że wydanie przez spółkę dominującą wiążącego polecenia nie jest podjęte w interesie grupy spółek;
4) obowiązek wykazania przez spółkę zależną, że wiążące polecenie spółki dominującej wychodzi poza zakres strategii przyjętej przez grupę spółek.
Kolejny element, który może podlegać odmiennemu uregulowaniu w stosunku do przepisów kodeksu spółek handlowych, dotyczy nadzoru. Zgodnie z przepisami to rada nadzorcza spółki dominujące sprawuje nadzór nad realizacją interesu grupy spółek przez spółkę zależną […], chyba że umowa albo statut spółki dominującej lub spółki zależnej przewiduje inaczej. Ustawodawca nie wskazał żadnych dyrektyw, które wskazywałyby, jaki ewentualny zakres modyfikacji jest dopuszczalny. W konsekwencji stoję na stanowisku, że Spółki uczestniczące w grupie mogą w ramach zmiany umowy lub statutu: rozszerzyć, ograniczyć, a nawet całkowicie wyłączyć kompetencje przyznane radzie nadzorczej do sprawowania nadzoru nad realizacją interesu grupy przez spółkę zależną.
W ramach uprawnień nadzorczych – tym razem po stronie spółki zależnej – przepisy nowelizujące prawo handlowe dopuszczają możliwość ograniczenia zakresu badania rachunkowości oraz działalności grupy spółek. Powyższe dotyczy uprawnienia wspólników/akcjonariuszy mniejszościowych spółki zależnej, reprezentujących co najmniej 10% kapitału zakładowego tej spółki do zwrócenia się do sądu rejestrowego z wnioskiem o wyznaczenie firmy audytorskiej w celu zbadania rachunkowości grupy, w której uczestniczyć. Zakres tego badania może zostać ograniczony na mocy postanowień umowy/statut spółki. Ograniczenie zakresu badania może polegać przykładowo na zawężeniu badania tylko do konkretnej spółki zależnej uczestniczącej w grupie i ewentualnie jej stosunków z pozostałymi spółkami uczestniczącymi w grupie.
Nowelizacja KSH wprowadziła wyjątkowo kontrowersyjne uprawnienie polegające na przymusowym wykupie udziałów/akcji wspólników mniejszościowych spółki zależnej reprezentujących nie więcej niż 10% kapitału zakładowego przez spółkę dominującą, która posiada co najmniej 90% kapitału zakładowego. W ramach tej regulacji dopuszcza się możliwość umownego obniżenie progu posiadanych udziałów/akcji przez spółkę dominującą, pozwalających na prawo do skorzystania z omawianego uprawnienia z 90% do 75% udziałów/akcji w kapitale zakładowym spółki zależnej.
Kliknij i napisz do nas. Zapraszamy na konsultacjePodsumowanie
Podsumowując wraz z wejściem w życie nowelizacji KSH przed holdingami stoi kilka decyzji, przede wszystkim czy tworzą formalnie grupy spółek, a tym samym korzystają z dodatkowych uprawnień w zakresie modyfikacji regulacji ustawowych. W jakim stopniu spółki będą stosować możliwości swobody decyzyjnej i w jakich zakresach będą wprowadzać określone modyfikacje umów i statutów jak zazwyczaj pokaże praktyka.
Zapisz się na newsletterPodobne artykuły
Szybka likwidacja oddziału przedsiębiorcy zagranicznego
Wynajem lokalu spółce – jak pobierać czynsz najmu lokalu od spółki z o.o. będąc jej wspólnikiem?
