Prosta spółka akcyjna – czy to faktycznie krok w stronę innowacyjności?
Prowadzenie działalności gospodarczej wymaga nie tylko pomysłu i chęci, ale przede wszystkim środków pieniężnych, które pozwolą wprowadzić nowopowstałe przedsiębiorstwo na rynek, następnie zaś posłużą sfinansowaniu początków jego funkcjonowania. Chęci są przy tym czymś oczywistym. Przedsiębiorca, licząc na intratność swoich przedsięwzięć, z reguły ma ich mnóstwo. Jednakże brak środków finansowych potrafi skutecznie „zdusić w zarodku” nawet najbardziej genialny pomysł na biznes. Wychodząc naprzeciw temu wyzwaniu, po wielomiesięcznych konsultacjach, burzliwych dyskusjach środowisk biznesowych i naukowych, z dniem 1 lipca 2021 roku polski ustawodawca wprowadził do polskiego porządku prawnego nową spółkę prawa handlowego, tj. Prosta spółka akcyjna. Ma ona stanowić złoty środek dla przedsiębiorstw nowo powstałych i innowacyjnych, umożliwiając im rozwój, jednocześnie zabezpieczając interesy tworzących je osób.
Czy tak jest naprawdę? Jak regulacja kodeksu spółek handlowych poświęcona Prostej spółce akcyjnej odnosi się do praktyki i realiów obrotu gospodarczego?
Niniejszy artykuł „rozprawia się” z powyższymi pytaniami oraz przedstawia omówienie następujących zagadnień:
Czym jest Prosta spółka akcyjna?
Prosta spółka akcyjna stanowi hybrydę uregulowań znanych w przeważającej części spółkom kapitałowym (spółkom z ograniczoną odpowiedzialnością i akcyjnym) oraz spółkom osobowym (spółkom jawnym, partnerskim, komandytowym i komandytowo-akcyjnym) uzupełnionych o rozwiązania dotychczas nieznane polskiemu prawu.
W efekcie ma ona stanowić kompleksowe rozwiązanie, cechujące się prostotą i elastycznością, niewymagające przy tym wysokich nakładów pieniężnych zarówno przy utworzeniu, bieżącej działalności, jak i rozwiązaniu tej spółki.
Z pewnością dopiero za kilka lat będzie można zweryfikować te założenia, tym niemniej perspektywa ich wdrożenia wydaje się być obiecującą.
Dowodem tego niech będzie istnienie już w obecnej chwili co najmniej kilkudziesięciu Prostych spółek akcyjnych wpisanych do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego, liczba ta z dnia na dzień rośnie.
Kliknij i napisz do nas. Zapraszamy na konsultacjeZawarcie umowy spółki
Umowa (zwana statutem, lub aktem założycielskim w razie jednego akcjonariusza) Prostej spółki akcyjnej może zostać zawarta na jeden z dwóch sposobów:
- przy wykorzystaniu wzorca umowy udostępnionego w systemie S24
- w formie aktu notarialnego sporządzanego przez notariusza.
Wzorzec umowny
Pierwsza ze wskazanych form, mająca odzwierciedlać innowacyjność Prostej spółki akcyjnej, umożliwia jej zawiązanie z wykorzystaniem wzorca umowy udostępnionego w systemie teleinformatycznym S24 (podobnie jak chociażby dla sp. z o.o.).
Dopasowanie treści umowy spółki do indywidualnych potrzeb wspólników jest w tym przypadku znacząco ograniczona i sprowadza się do wyboru jednej z kilku proponowanych przez system opcji. W zamian jednak cała procedura jest prostsza, mniej czaso- i kosztochłonna, a sama rejestracja podmiotu następuje zaledwie w ciągu kilku dni.
Szybkość i mniej kosztowana forma założenia spółki mogą jednak okazać się pozorne.
Może się bowiem okazać, że po zawarciu umowy w systemie S24, akcjonariusze chcąc rozwijać działalność gospodarczą, będą zmuszeni w krótkim czasie po wpisie do rejestru dokonać zmian umowy, np. na skutek przystąpienia do spółki inwestora, do czego przecież dążą tworząc spółkę. W konsekwencji niezbędne okaże się przygotowanie jej nowego brzmienia uwzględniające zabezpieczenie indywidualnych interesów zarówno inwestora jak i akcjonariuszy – założycieli.
To zaś wymaga zatwierdzenia przy udziale notariusza, a także wystąpienia do organu rejestrowego z wnioskiem o wprowadzenie niezbędnej zmiany. Spowoduje to powstanie dodatkowych kosztów, które można było przewidzieć już przy zawiązywaniu spółki. W konsekwencji, rozwiązaniem tańszym, a dodatkowo mniej pracochłonnym i szybszym może okazać się sporządzenie umowy od razu przed notariuszem.
Statut prostej spółki akcyjnej w formie aktu notarialnego
Kluczową zaletą tej formy jest możliwość ukształtowania umowy spółki z uwzględnieniem indywidualnych potrzeb każdego z akcjonariuszy, w granicach obowiązujących przepisów prawa.
Konieczność taka ma miejsce choćby wtedy, gdy jedna z osób zawiązujących spółkę wnosi do niej znacznej wartości wkład pieniężny lub inne cenne zbywalne prawo majątkowe. Będzie ona zmierzać do zabezpieczenia swoich praw i ewentualnych przyszłych roszczeń.
Wybór tej formy zawiązania Prostej spółki akcyjnej determinuje również możliwość wniesienia jako wkładu choćby własnej pracy czy usług, podczas gdy ten rodzaj wkładu nie jest możliwy w przypadku zawiązania spółki w systemie s24.
Istotnymi zaletami zawiązania umowy spółki w formie aktu notarialnego jest również profesjonalizm jej przygotowania, a także koncepcyjny charakter, które to z pewnością zostaną docenione na przestrzeni lat. Umowa Prostej spółki akcyjnej ma bowiem ułatwiać, a nie utrudniać realizację przyszłych przedsięwzięć.
Analiza przepisów prowadzi do wniosku, że możliwość utworzenia Prostej spółki akcyjnej z wykorzystaniem systemu S24 jest jedynie pozornym ułatwieniem. Forma ta nie ma bowiem zastosowania już w odniesieniu do sztandarowej z deklaracji przyświecającej wprowadzeniu nowego typu spółki do obrotu, a jaką jest możliwość objęcia akcji za świadczenie pracy lub usług. W praktyce oznacza to wyłączenie jej zastosowania w odniesieniu do większości podmiotów potencjalnie zainteresowanych wyborem Prostej spółki akcyjnej jako formy zorganizowania ich przedsiębiorstwa. Jedynym pozytywem wydaje się być szybkość samego postępowania prowadzonego przy wykorzystaniu systemu S24.
Bieżące funkcjonowanie Prostej spółki akcyjnej
Zgodnie z wizją ustawodawcy, Prosta spółka akcyjna jest dedykowana podmiotom o innowacyjnym charakterze działalności gospodarczej. Przepisy regulujące bieżące funkcjonowanie tej spółki również mają zapewnić „nowoczesne” rozwiązania oraz instrumenty, ułatwiające jej prowadzenie oraz zarządzanie. Do tego celu wykorzystano środki komunikacji elektronicznej.
Wewnętrzne procesy spółki uległy odformalizowaniu oraz znacznej digitalizacji. Wśród najistotniejszych ułatwień, o ile możliwość taką przewiduje umowa spółki, wymienić należy uprawnienie akcjonariuszy do uczestniczenia w Walnym Zgromadzeniu przy wykorzystaniu środków komunikacji elektronicznej, jak również podejmowanie tą drogą uchwał. W braku stosownych postanowień umowy, akcjonariusze mogą wyrazić zgodę na przeprowadzenie Walnego Zgromadzenia i podejmowanie na nim uchwał przy wykorzystaniu środków komunikacji elektronicznej również poprzez złożenie zgodnych oświadczeń, wyrażonych w formie dokumentowej, np. poprzez wiadomość mailową. Co ważne, Walne Zgromadzenie może zostać zwołane przy użyciu poczty elektronicznej na adres akcjonariuszy wpisany do rejestru akcjonariuszy.
Efektem powyższego jest rzeczywiste uproszczenie działalności spółki. W praktyce, ogół prowadzonych w niej procesów powinien przebiegać znacznie szybciej.
Kliknij i napisz do nas. Zapraszamy na konsultacjeDokapitalizowanie Prostej spółki akcyjnej
Regulacje dotyczące sposobu dokapitalizowania Prostej spółki akcyjnej choć opierają się na znanych już mechanizmach, to jednakże uzupełnione zostały o innowacyjne rozwiązania nie znane dotąd w polskim porządku prawnym.
W sposób tożsamy ze spółką akcyjną, pozyskanie dodatkowego kapitału na prowadzenie działalności może odbyć się w ramach emisji warrantów subskrypcyjnych, jak również emisji obligacji z prawem pierwszeństwa oraz obligacji zamiennych na akcje. Ułatwieniem w zakresie podwyższenia i obniżenia kapitału akcyjnego jest przy tym cechujący Prostą spółkę akcyjną brak kapitału zakładowego. Wpływa to na znaczące odformalizowanie procedury zmiany wysokości kapitału akcyjnego w porównaniu do spółek z ograniczoną odpowiedzialnością i akcyjnej.
Niezależnie od wyboru formy, każda emisja nowych akcji wymaga zmiany umowy spółki. Zastrzeżenie w umowie spółki upoważnienia dla akcjonariuszy do podjęcia uchwały o emisji nowych akcji, ze wskazaniem liczby akcji podlegającej emisji oraz jej terminu, wpływa na uproszczenie zmiany umowy (następuje ona wolą akcjonariuszy, bez obecności notariusza) i w konsekwencji na szybkość przeprowadzenia emisji. Procedura ta określana jest mianem emisji autoryzowanej.
Innowacją jest jednak prawo objęcia akcji przez osoby, które uzyskały taką możliwość na podstawie umowy zawartej w tym celu ze spółką. W odniesieniu do samej tylko umowy, brak jest szczególnych ograniczeń co do jej charakteru oraz podstaw. Może tym samym być ona ciekawą formą „motywacji” czy też wynagradzania np. pracowników Prostej spółki akcyjnej, którzy na podstawie osobnej umowy mogą nabyć uprawnienie do akcji choćby za szczególne zasługi dla jej działalności.
Odformalizowanie dotyczy także procesu zbycia akcji prostej spółki akcyjnej, które wymaga jedynie zachowania formy dokumentowej. Wystarczające jest tym samym złożenie oświadczenia woli o zbyciu i nabyciu akcji w postaci dokumentu, w sposób umożliwiający ustalenie składającego oświadczenie, choćby przy wykorzystaniu środków komunikacji elektronicznej.
Powyższe rozwiązania dają realną możliwość dokapitalizowania spółki w sytuacji zaistnienia takiej potrzeby. Na skutek podejmowanych czynności, inwestor uczestniczy w działalności podmiotu na zasadach określonych w umowie. Co przy tym istotne, jego pozycja może ulec ukształtowaniu w sposób, który zostanie uznany przez akcjonariuszy za właściwy i korzystny w dalszym funkcjonowaniu.
Ta właśnie cecha, polegająca na oderwaniu praw i obowiązków akcjonariusza od wysokości wniesionego przez niego wkładu stanowi istotną właściwość Prostej spółki akcyjnej. Wolą akcjonariuszy, przy uwzględnieniu istnienia dominujących akcji założycielskich, wniesiony kapitał może mieć bowiem charakter wtórny względem pomysłu i idei, które dały początek dla utworzenia Prostej spółki akcyjnej, jednocześnie zabezpieczając interesy inwestora.
Pozwala to przynajmniej w założeniu uniknąć problemu „zespołu kreatywnego, ograniczonego przez dział księgowości”. Na tę okoliczność należy zwrócić szczególną uwagę w procesie kształtowania postanowień umowy spółki.
Ochrona inwestorów w Prostej spółce akcyjnej
Zachętą do inwestowania kapitału w innowacyjne pomysły realizowane przez Prostą spółkę akcyjną jest konstrukcja jej kapitału akcyjnego. W odróżnieniu od znanej pozostałym spółkom kapitałowym konstrukcji związania środków wnoszonych do spółki celem pokrycia kapitału zakładowego, stworzono mechanizmy mające zapobiegać działaniom podejmowanym na szkodę wierzycieli, uzależniając dokonywanie wypłat na rzecz akcjonariuszy od obecnej sytuacji finansowej spółki.
Reguły te opierają się na następujących mechanizmach:
- Wypłaty na rzecz akcjonariuszy uwzględniają zarówno wielkość zagregowanego zadłużenia spółki (test bilansowy), jak i stopień jej wypłacalności (zakaz wypłat zagrażających wypłacalności spółki). Swoboda wypłat kosztem kapitału akcyjnego nie może doprowadzić do wyprowadzenia ze spółki wszelkich funduszy własnych z pokrzywdzeniem wierzycieli. Pułap 5% sumy zobowiązań pozostaje w relacji do skali działalności prowadzonej przez spółkę, determinowanej wysokością jej zobowiązań. Nie jest więc kwotą arbitralną w odróżnieniu od minimalnej kwoty kapitału zakładowego. Dokonywanie wypłat zagrażających wypłacalności jest wprost zakazane przez ustawę.
- W spółce tworzy się obowiązkową rezerwę na pokrycie strat w wysokości odpisu 8% z zysku za dany rok obrotowy. Odpisy z zysku na kapitał akcyjny następują do momentu, w którym kapitał ten osiągnie 5% sumy zobowiązań spółki wynikającej z zatwierdzonego sprawozdania finansowego za ostatni rok obrotowy. Na akcjonariuszy zostaje w konsekwencji nałożony rzeczywisty obowiązek oszczędzania części środków.
- Istnieje wyraźny zakaz świadczeń na rzecz akcjonariuszy, które nie odpowiadają wartości godziwej świadczenia wzajemnego; za zwrot wypłaty z kapitału akcyjnego z naruszeniem prawa lub umowy spółki odpowiada solidarnie akcjonariusz, który otrzymał wypłatę, i członkowie organów spółki, chyba że nie ponoszą winy.
- Wypłaty z kapitału akcyjnego są uzależnione od wpisu zmiany jego wysokości do rejestru sądowego, co stanowi dodatkowy mechanizm ochrony wierzycieli spółki.
Konsekwencją przyjętych mechanizmów jest ochrona interesu wierzycieli, w stopniu większym niż w przypadku systemu kapitału zakładowego, opierającego się wyłącznie na kryteriach bilansowych z pominięciem problematyki utrzymania przez spółkę zdolności do wykonywania bieżących zobowiązań. Odpowiedzialność spółki za zobowiązania została ograniczona do członków zarządu i dyrektorów, którzy na czas nie złożyliby wniosku o ogłoszenie upadłości.
Analiza treści przepisów uprawnia zatem do stwierdzenia, że współpraca z Prostą spółką akcyjną nie jest bardziej ryzykowna od współpracy np. w ramach spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, a co stanowi element kluczowy dla podmiotów inwestujących swoje środki w innowacyjność.
Pamiętajmy przy tym, że samo inwestowanie w działalność start-upów wiąże się z oczywistym ryzykiem. Przeznaczając środki na ich działalność inwestor powinien liczyć się bowiem z tym, że wprowadzenie nowego rozwiązania z dużym prawdopodobieństwem może okazać się tzw. niewypałem, jednakże w razie odniesienia sukcesu może przynieść znaczne zyski.
Czy opodatkowanie Prostej spółki akcyjnej jest preferencyjne?
Zasady opodatkowania Prostej spółki akcyjnej zasadniczo nie odbiegają od tych, stosowanych w odniesieniu do pozostałych spółek kapitałowych. Tym samym w zakresie osiąganych dochodów będzie ona płatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych (CIT), odpowiednio w stawce 19% bądź 9%.
Niższa stawka nie będzie stosowana w odniesieniu do podatnika utworzonego w wyniku przekształcenia przedsiębiorcy będącego:
- osobą fizyczną (jednoosobową działalnością gospodarczą) lub
- spółką osobową, ewentualnie
- innym podmiotem niebędącym osobą prawną.
Stawka CIT 9% również nie może być stosowana w odniesieniu do podatników innych niż posiadający status małego podatnika, z wyłączeniem podatników rozpoczynających prowadzenie działalności, w roku rozpoczęcia tej działalności.
Z uwagi na innowacyjność przedsięwzięć realizowanych przez Prostą spółkę akcyjną, może ona skorzystać z tzw. Innovation Box (IP Box). Podatek od osiągniętego przez podatnika kwalifikowanego dochodu z kwalifikowanych praw własności intelektualnej wynosić może 5% podstawy opodatkowania.
W odniesieniu do zysku wypłacanego Akcjonariuszowi jako dywidenda, będzie on podlegał opodatkowaniu zryczałtowanym podatkiem dochodowym, z uwzględnieniem 19% stawki podatkowej.
Odmiennie niż przy zawiązaniu innych spółek prawa handlowego, podatek od czynności cywilnoprawnych (PCC) przy zawiązaniu Prostej spółki akcyjnej obowiązek ten wcale nie powstaje.
Skupiając się przy tym na wkładzie, który może zostać wniesiony przez akcjonariusza do spółki, należy zastrzec, że w sytuacji gdy jest nim wkład niepieniężny w postaci praw niezbywalnych, a także świadczenie pracy lub usług, nie powstanie przychód rodzący obowiązek podatkowy akcjonariusza w zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych.
Rozwiązanie te nie stanowi jednak właściwości znanej wyłącznie Prostej spółce akcyjnej, równie innowacyjnym i korzystnym byłoby w tym miejscu dokonanie wyboru innej formy zorganizowania przedsiębiorstwa.
Czy wniesienie pracy lub usług jako wkładu rodzi konsekwencji w zakresie ZUS
W przypadku wniesienia do Prostej spółki akcyjnej wkładu w postaci świadczenia pracy lub usług, akcjonariusza uważa się za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą. Z dniem rozpoczęcia świadczenia pracy lub usług do dnia zakończenia ich świadczenia taki akcjonariusz podlegał będzie obowiązkowo ubezpieczeniom – emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu.
Pozostali akcjonariusze, tj. wnoszący wkłady w innym przedmiocie, nie będą podlegali obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym.
Na moment opracowania niniejszego artykułu pozostaje otwartym pytanie, czy akcjonariusz będący osobą fizyczną będzie również dodatkowo obciążony obowiązkiem opłacania składki zdrowotnej w wysokości 9% nieodliczalnej od płaconego przez niego podatku.
Kliknij i napisz do nas. Zapraszamy na konsultacjeCzy Prosta spółka akcyjna rzeczywiście się opłaca?
Powyższe pytanie jest oczywistym podsumowaniem dotychczasowych rozważań. Skoro bowiem nowy typ spółki ma być wsparciem dla nowo powstałych i innowacyjnych przedsiębiorstw, wychodzącym naprzeciw ich wymaganiom, powinien być dla głównych zainteresowanych co najmniej opłacalny.
Przeprowadźmy więc analizę funkcjonowania spółki, od jej utworzenia, przez bieżącą działalność, aż do ustania bytu prawnego, biorąc na wzgląd kryterium finansowe, zakreślając podstawowe koszty.
Zawarcie umowy i późniejsza rejestracja Prostej spółki akcyjnej, jak wynika z zapewnień, nie powinny wiązać się z dużymi wydatkami. W założeniu, nie przekroczą one tych, z którymi wiąże się założenie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, tym bardziej spółki akcyjnej. Już na wstępie należy jednak liczyć się z koniecznością przygotowania umowy Prostej spółki akcyjnej i zawarciem jej przed notariuszem, na co uwagę zwrócono w treści niniejszego artykułu. Tym też sposobem koszty utworzenia spółki niemal zrównują się z tymi, które należałoby uiścić w przypadku utworzenia spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.
Istotnym kosztem początkowym, który również należy uwzględnić rozważając wybór Prostej spółki akcyjnej jest konieczność utworzenia rejestru akcjonariuszy. Choć wydatki w tym zakresie są zróżnicowane, należy być gotowym na konieczność uiszczenia co najmniej tysiąca złotych (w przypadku spółek akcyjnych roczna opłata za prowadzenie rejestru akcjonariuszy w 2021 r. wynosiła około 2000 zł). To znacząco zwiększa początkowe koszty. Popularność Prostej spółki akcyjnej może jednak spowodować, że z czasem dojdzie w tym zakresie do pewnej korekty, w internecie już teraz pojawia się coraz to więcej ofert podmiotów gotowych prowadzić rejestr w niższej cenie.
Uwzględniając powyższe, oczywiste korzyści nie dotyczą więc powstania spółki, skupiając się w szczególności na jej funkcjonowaniu. Prowadzenie bieżącej działalności, biorąc pod uwagę pakiet narzędzi mających na celu uelastycznienie i odformalizowanie procesów wewnętrznych powoduje, że nie generuje ona stałych kosztów swojego istnienia, poza wspomnianą wcześniej opłatą związaną z prowadzeniem rejestru akcjonariuszy. Pozostałe wydatki, dotyczące obsługi księgowej spółki, najmu lokalu czy też zatrudnienia pracowników, będą uzależnione od decyzji podjętych przez akcjonariuszy.
Zakończenie działalności Prostej spółki akcyjnej stanowi dotychczas nieznane rozwiązanie. Obowiązująca regulacja stanowi odpowiedź na podstawowy problem przedsiębiorstw innowacyjnych jakim jest fakt, że 9 na 10 z nich upada, z czego niemal 1/3 jeszcze w pierwszym roku od rozpoczęcia działalności.
Likwidacja Prostej spółki akcyjnej może odbywać się:
- na zasadach ogólnych, znanych np. spółce z o.o.,
- jak również poprzez przejęcie całego majątku spółki przez akcjonariusza przejmującego.
Pierwsze z rozwiązań pociąga za sobą znaczne koszty, uwzględniające opłaty sądowe w postępowaniu rejestrowym, wynagrodzenie księgowych i prawników, dając w sumie kwotę nawet kilkunastu tysięcy złotych.
Drugi ze wskazanych sposobów stanowi uproszczoną formę likwidacji, bez zbycia majątku spółki i spłaty zobowiązań, które to przejmuje jeden z akcjonariuszy. W konsekwencji jest wyjściem znacząco tańszym choćby dlatego, że większość działań, które muszą zostać podjęte celem przejęcia całego majątku spółki przez akcjonariusza przejmującego, pozostaje w gestii spółki, nie generując żadnych dodatkowych kosztów.
Jak wynika z powyższego, wydatki związane z utworzeniem, funkcjonowaniem i zakończeniem działalności Prostej spółki akcyjnej uzależnione są od specyfiki jej działalności i niekoniecznie muszą być niższe od wydatków związanych z prowadzeniem dotychczas znanych spółek prawa handlowego.
Kliknij i napisz do nas. Zapraszamy na konsultacjePodsumowanie
Nie ulega wątpliwości, że wprowadzona z dniem 1 lipca 2021 roku Prosta spółka akcyjna charakteryzuje się wieloma nowatorskimi rozwiązaniami, znacznie odformalizowując jej funkcjonowanie.
Znacząca digitalizacja przyjęta jako standard rozwiązań z pewnością przysłuży się zmianom w zakresie prowadzenia przedsiębiorstw nowo powstałych i innowacyjnych, ze zwróceniem szczególnej uwagi na ich umiędzynarodowienie. Okazuje się bowiem, że odległość zaczyna być elementem wtórnym do wszechobecnej cyfryzacji.
Czy jednak wprowadzenie tych usprawnień wymagało konstruowania nowego typu spółki kapitałowej?
Uwzględniając zakres wprowadzonych zmian oraz dotychczasowe uelastycznianie przepisów o spółce z ograniczoną odpowiedzialnością czy spółce akcyjnej, zabieg ten jest co najmniej dyskusyjny.
Zapisz się na newsletterPodobne artykuły
Dokapitalizowanie spółki- pożyczka czy dopłaty w spółce z o.o.
Szybka likwidacja oddziału przedsiębiorcy zagranicznego
