29 lipca 2022

Przekształcenie spółki rodzinnej – jakie stoją za tym wyzwania?

Czy warto wykonać przekształcenie spółki?

Wspólnicy spółki cywilnej z początkiem 2022 roku mocno odczuli wzrost danin publicznych, a w szczególności składki zdrowotnej. Co więcej ich spółka dynamicznie się rozwijała, pozyskując coraz bardziej intratne kontrakty, z czym wiązał się nie tylko spory wzrost przychodów, ale również ich osobista odpowiedzialność.

Zdecydowali się zatem na przekształcenie spółki. Po konsultacji prawno-podatkowej w naszej kancelarii, ich wybór padł na spółkę z o.o. Spółka ta pozwala na rozgraniczenie odpowiedzialności związanej z prowadzonym biznesem od odpowiedzialności jej wspólników. Niebagatelne znaczenie miał również fakt możliwości skorzystania z tzw. estońskiego CIT. (więcej na ten temat w artykule: Czy zaliczka na dywidendę zniweczy CIT estoński?) oraz praktycznie brak podlegania obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu.

Wspólników spółki cywilnej poza relacjami zawodowymi łączyły również stosunki osobiste. Pozostawali ze sobą w nieformalnym związku, którego owocem była 16-nastoletnia córka. Wychowywali również wspólnie pełnoletniego syna wspólniczki z jej poprzedniego związku.

Kliknij i napisz do nas. Zapraszamy na konsultacje

Od początku nawiązania współpracy z kancelarią było oczywistym, że spółka z o.o. powstała w wyniku przekształcenia spółki cywilnej ma wciąż pozostać spółką rodzinną i kompleksowo regulować relacje pomiędzy wspólnikami, poprzez:

• zapewnienie jednoosobowej reprezentacji spółki każdemu z udziałowców,
• ograniczenie możliwości zmiany składu osobowego udziałowców (czytaj również: prawo pierwokupu, a prawo pierwszeństwa udziałów),
• oraz wskazanie sukcesora na wypadek śmierci, któregokolwiek z nich (czytaj również Kontynuacja Działalności Gospodarczej Po Śmierci Przedsiębiorcy).

Przekształcenie spółki i prace z nią związane przebiegały sprawnie. Zadaniem kancelarii było nie tylko przygotowanie niezbędnych dokumentów, jak np. plan przekształcenia, czy umowa przyszłej spółki z o.o., ale również koordynacja czynności z biurem rachunkowym oraz kancelarią notarialną.

Proces miał przebiec w tzw. trybie uproszczonym, a zatem szybko, aby w jak najkrótszym czasie skorzystać z udogodnień nowej formy spółki.

Przekształcenie spółki – wyzwania, czyli o czym warto wiedzieć?

Dzwoniła wspólniczka, która oświadczyła, że wraz z partnerem – drugim wspólnikiem nie mogą porozumieć się co do ilości ich udziałów w nowej spółce. O ile zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami każdy ze wspólników miał zachować dotychczasową proporcję posiadanych praw: 40% wspólniczka i 60% wspólnik, to jednakże jej zdaniem proporcję tę należało wyrównać do 50% na 50%.

Wydawać by się mogło, że ta niewielka zmiana – zaledwie o 10% – nie powinna stanowić zbytniego problemu. Okazało się jednak, że wydłużyła o kilkanaście tygodni zaplanowane uprzednio działania.

Spór jaki na tym tle powstał nie miał jedynie wymiaru prawnego, ale przede wszystkim emocjonalny i osobisty pomiędzy parterami zarówno w życiu zawodowym jak i osobistym. Argumenty przede wszystkim sprowadzały się do stopnia zaangażowania w rozwój przedsiębiorstwa versus czasu przeznaczonego na prowadzenie wspólnie domu oraz opiekę nad dziećmi.

Kancelaria zdecydowała się przy zachowaniu standardów etyki zawodowej i prezentując neutralną postawę, wspomóc klientów w koncyliacyjnym rozwiązaniu impasu.

Po odbyciu kilku rozmów z każdym ze wspólników oddzielnie jak i wspólnie, było jasnym, że „dla zasady” żadna ze stron nie jest skłonna do ustępstw na rzecz drugiej.

Wówczas Kancelaria zaproponowała nieszablonowe rozwiązanie polegające na odstąpieniu przez wspólników części swoich udziałów na rzecz wspólnie wychowywanych dzieci – wszak przyszłych sukcesorów ich przedsiębiorstwa. Rozwiązanie miało sprowadzać się do tego aby również dzieci stały się wspólnikami powstałej w wyniku przekształcenia spółki z o.o. Proporcja udziałowa miała wyglądać następująco: wspólniczka 40%, wspólnik 40%, każde z dzieci po 10% udziałów.

Pomysł ten spotkał się  z pełną aprobatą….należało go jedynie zrealizować, a to wymagało skrupulatnej oceny rozwiązań prawnych.

Wyzwań zaś było sporo, a oto najważniejsze z nich:

• Z jaką chwilą dzieci powinny nabyć prawa właścicielskie w spółce z o.o., która miała powstać w wyniku przekształcenia spółki cywilnej?
• Co zrobić aby dzieci nie ponosiły osobistej odpowiedzialności za zobowiązania spółki przekształcanej – spółki cywilnej?
• W jaki sposób małoletnia córka miała stać się wspólnikiem w sp. z o.o. aby dla tej czynności prawnej nie była potrzebna zgoda sądu rodzinnego?

Zasadniczo nie było przeszkód prawnych, aby dokonać zmiany umowy spółki cywilnej w ten sposób, aby dzieci wstąpiły do niej w charakterze wspólników i nabyły w odpowiedniej proporcji (tożsamej jak w przyszłej spółce z o.o.) prawa udziałowe.

Szkopuł w tym, że takie rozwiązanie spowodowałoby powstanie po stronie dzieci ich osobistej odpowiedzialności za istniejące zobowiązania spółki cywilnej. Tego zaś chcieliśmy uniknąć.

Zgodnie z przepisem art. 864 za zobowiązania spółki cywilnej wspólnicy ponoszą odpowiedzialność swoim osobistym majątkiem (nie mylić z majątkiem objętym wspólnością małżeńską) oraz solidarnie, co oznacza, że każdy z nich odpowiada za 100% zobowiązania spółki i w razie wyegzekwowania od niego w całości zadłużenia może domagać się częściowego zwrotu od wspólnika (gorzej gdy wspólnik nic „na siebie”” nie posiada).

Sukcesja uprawnień w spółce a jej przekształcenie

Dzieci powinny nabyć uprawnienia właścicielskie dopiero po powstaniu sp. z o.o.

Spółka w wyniku przekształcenia z innej spółki powstaje zaś dopiero… z chwilą jej wpisu do rejestru przedsiębiorców KRS. Dla praktyków prawa wiadomym jest, że od chwili podjęcia uchwały o przekształceniu do momentu wpisu spółki do rejestru może upłynąć kilka tygodni, a nawet miesięcy.

Rolą kancelarii było zatem ułożenie procesu transakcji nabycia udziałów przez dzieci od każdego ze wspólników w taki sposób, aby w razie ewentualnej zmiany zdania przez któregokolwiek ze wspólników, dzieci posiadały „narzędzie prawne” egzekwujące obowiązek przeniesienia na nich ustalonej części udziałów.

W przeciwnym razie, wystarczyłoby aby np. wspólniczka odmówiła zbycia części swoich udziałów w sp.  z o.o. na rzecz córki i w ten sposób zatrzymała 50% udziałów, a czego mógłby się obawiać wspólnik.

Kliknij i napisz do nas. Zapraszamy na konsultacje

Wydawać by się mogło, że logicznym rozwiązaniem byłoby zawrzeć umowę zbycia udziałów już w chwili podjęcia przez wspólników uchwały o przekształceniu w sp.  z o.o. Nic bardziej mylnego!

Zgodnie z art. 16 kodeksu spółek handlowych rozporządzenie udziałem dokonane przed wpisem spółki kapitałowej do rejestru  jest nieważne.

Potwierdzają to liczne orzeczenia sądów. Warto przytoczyć dwa z nich:

• wyrok Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 14 sierpnia 2018 r., VIII GC 873/17, LEX nr 2809483:

„Oferta sprzedaży, która wprawdzie sama nie skutkuje zbyciem rzeczy lub prawa, niewątpliwie jest czynnością do tego prowadzącą. Identyfikuje ona cechy danej umowy, a więc również jej podwójny skutek, w przypadku gdy chodzi o umowę sprzedaży. Dla swej skuteczności (ważności), z punktu widzenia regulacji art. 16 k.s.h., oferta musiała zostać zatem złożona po zarejestrowaniu spółki. W rezultacie, czynność prawna, która ukonstytuowała się wskutek przyjęcia oferty złożonej przed tą datą, jak sama oferta, jest dotknięta nieważnością”.

• wyrok SA w Białymstoku z dnia 20 grudnia 2012 r., I ACa 660/12, LEX nr 1254294.

„Zakaz dotyczy czynności „rozporządzenia” udziałem. Przyjmując szeroką wykładnię tego sformułowania, z art. 16 k.s.h., wywodzi się zakaz dokonywania czynności prawnych, które mogłyby prowadzić do przeniesienia, zmiany, obciążenia (ograniczonymi prawami rzeczowymi lub prawami względnymi), bądź zniesienia praw udziałowych w spółce kapitałowej w organizacji. Zakaz ten nie wyłącza jedynie dokonywania czynności stricte zobowiązujących, np. zawarcia umowy zobowiązującej do przeniesienia przyszłego udziału, z wyłączeniem skutków rozporządzających”.

W tej sytuacji jedyną możliwością było zawarcie umowy przedwstępnej sprzedaży udziałów wspólników na rzecz dzieci tego samego dnia co podjęcie uchwały o przekształceniu spółki w sp.  z o.o.

Na mocy umowy przedwstępnej zawartej w odpowiedniej formie – możliwym jest egzekwowanie z niej w przyszłości uprawnień, innymi słowy doprowadzenie do skutecznego zbycia udziałów.

I tu dochodzimy do ostatniego z wyzwań…stroną jednej z transakcji było małoletnie dziecko- 16 letnia córka.

Na podstawie art. 101 § 3 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego rodzice nie mogą bez zezwolenia sądu rodzinnego dokonywać czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu ani wyrażać zgody na dokonywanie takich czynności przez dziecko.

Z całą pewnością zawarcie przedwstępnej umowy sprzedaży udziałów stanowi czynność przekraczającą zwykły zarząd.

Na taką zgodę sądu rodzinnego trochę się czeka – kilka miesięcy. Zbyt długo z punktu widzenia transakcji przekształcenia spółki.

Jest jednak rozwiązanie, które zapewniło przyjęte założenia.

Wraz z uchwałą o przekształceniu spółki cywilnej w spółkę z o.o. zostały zawarte dwie umowy przedwstępne sprzedaży części udziałów:

• pierwsza pomiędzy wspólniczką a jej pełnoletnim synem
• oraz druga pomiędzy wspólnikiem i z tym samym przyrodnim dla wspólnika synem.

Wraz z osiągnieciem pełnoletności córki, syn, a więc dla niej przyrodni brat – odsprzeda jej część udziałów.

Oczywiście w takim przypadku istnieje ryzyko prawne, że nie dojdzie do transakcji pomiędzy przyrodnim rodzeństwem. Na to nikle ryzyko wspólnicy jednak przystali.

Przekształcenie spółki rodzinnej – podsumowanie

Prowadząc transakcje restrukturyzacji spółek,  w tym ich przekształceń, nie wystarcza jedynie znajomość przepisów kodeksu spółek handlowych. Wiedza w zakresie innych obszarów prawnych, jak w tym przypadku przepisów kodeksu rodzinno-opiekuńczego, ale również często znajomość kodeksu pracy, jest niezbędna aby kompleksowo doradzić klientowi najlepszą ścieżkę do osiągniecia zamierzonego przez niego celu.

Równie istotne jest wyczucie i umiejętność prowadzenia negocjacji, aby każda z zainteresowanych stron miała poczucie, że jej racje zostały wysłuchane i uwzględnione w planowanych zamierzeniach prawnych.

Zapisz się na newsletter Kliknij i napisz do nas. Zapraszamy na konsultacje

Podobne artykuły: