08. Dziedziczenie Udziałów w Spółce z o.o.: Jak uniknąć przyszłych problemów Twoim bliskim
Na etapie tworzenia spółki z ograniczoną odpowiedzialnością kwestia dziedziczenia udziałów wydaje się być odległa i często jest pomijana. Przecież nie po to ktoś zakłada spółkę rozpoczynając biznes, aby myśleć o tym co się stanie, gdy go zabraknie. Życie jednak pisze różne scenariusze i nie można ich przewidzieć. Warto więc zastanowić się co zrobić, aby nie narobić bałaganu swoim bliskim – sprawdź jak powinno przebiegać dziedziczenie udziałów w Spółce z o.o..
Regulacje przewidziane w przepisach prawnych mają charakter ogólny i niekoniecznie muszą pasować do indywidualnej sytuacji konkretnej osoby. Zatem abyś ty, twoja rodzina i wspólnicy spali spokojnie, dziś opowiem Ci:
- co się stanie, gdy nie uregulujesz w umowie spółki zasad dziedziczenia udziałów
- jak skutecznie uregulować zasady dziedziczenia udziałów w spółce
- i jak uniknąć błędów.
Dziedziczenie udziałów w Spółce z o.o. – zasady ogólne
Zasadniczo udziały w spółce z o.o. podlegają dziedziczeniu. Innymi słowy, jeśli zabraknie postanowień w umowie spółki to Twoi spadkobiercy Twoje udziały przejmą, a pozostali wspólnicy nie będą mogli się temu sprzeciwić.
Czy takie rozwiązanie jest satysfakcjonujące? To zależy.
Jeśli w gronie Twoich spadkobierców znajdą się małoletnie dzieci, to powinieneś wiedzieć, że w ich imieniu decyzje w spółce będzie zwykle podejmować ich przedstawiciel ustawowy np. jedno z ich rodziców, ewentualnie opiekun wskazany przez sąd opiekuńczy
Uprawnienia takiego przedstawiciela są jednak ograniczone. Może on bowiem samodzielnie wykonywać prawa udziałowe małoletniego jedynie w zakresie czynności zwykłego zarządu.
Dla realizacji czynności wykraczających poza ten zakres, taki przedstawiciel ustawowy musi uzyskać uprzednią zgodę sądu opiekuńczego. Czynność, dla której wymagana jest zgoda sądu będzie mogła zostać zrealizowana dopiero po uprawomocnieniu się postanowienia sądu. W przeciwnym przypadku taka czynność nie wywoła żadnych skutków prawnych.
I tu zapewne zadasz pytanie: ok, to które czynności należą do zwykłego zarządu, a które przekraczają ten zarząd.
I tu znów odpowiedź brzmi: … to zależy.
Prawo to nie matematyka, nie można przyłożyć linijki i oczekiwać takiego samego wyniku. 😊 To jego trudność i jednocześnie urok.
W praktyce w ramach spółki z o.o. za czynności przekraczające zwykły zarząd, a więc dla których wymagane jest zezwolenie sądu opiekuńczego, uważa się takie czynności, które dotykają sytuacji majątkowej małoletniego wspólnika, w szczególności generujące po jego stronie zobowiązania, np.
- zobowiązanie do powtarzających się świadczeń,
- sprzedaż bądź zastawienie udziałów,
- głosowanie nad uchwałą w sprawie podziału zysku lub pokrycia straty.
Jak wyłączyć lub ograniczyć dziedziczenie udziałów w spółce z o.o.
Jak widzisz pozostawianie tematu dziedziczenia udziałów ogólnym regułom może uprzykrzyć życie bliskim. Możesz jednak wziąć sprawy w swoje ręce i zastrzec, że uprawnienie dziedziczenia udziałów jest wyłączone.
Decyzja, czy bliska Ci osoba znajdzie się w gronie wspólników powinna przyjąć formę odpowiedniej treści postanowienia w umowie spółki z o.o.
Spółka z o.o. ma mieszany, kapitałowo-osobowy charakter i jej wspólnicy mają prawo decydować z kim chcą współpracować w ramach jej struktury udziałowej.
Przede wszystkim decyzja kogo dotyczy dziedziczenie udziałów w spółce z o.o. powinna bezwzględnie zostać uregulowana w treści umowy spółki.
Zgodnie z przepisem art. 183 § 1 kodeksu spółek handlowych „umowa spółki może ograniczyć lub wyłączyć wstąpienie do spółki spadkobierców na miejsce zmarłego wspólnika. W tym przypadku umowa spółki powinna określać warunki spłaty spadkobierców niewstępujących do spółki, pod rygorem bezskuteczności ograniczenia lub wyłączenia”.
Pamiętajmy, że postanowienia umowy nie mogą w nieuzasadniony sposób różnicować sytuacji poszczególnych wspólników – np. spadkobierca wspólnika Pana Kowalskiego może stać się udziałowcem, a spadkobierca wspólnika Pana Iksińskiego nie ma takiego prawa.
Spłata spadkobierców, których prawo wstąpienia do spółki zostało wyłączone, nie może być odmiennie określana bez wskazania ku temu obiektywnych przesłanek.
Postanowienia umowy, które są sprzeczne z zasadami współżycia społecznego można podważyć – a chyba nikt nie chciałby, aby spółka, w której jest udziałowcem, podlegała kontroli zarządcy tymczasowego ustanowionego na mocy art. 636 kodeksu postępowania cywilnego.
Skomplikowane? To dla zobrazowania podam Ci przykład z życia wzięty
Niespodziewanie zmarł jeden ze wspólników spółki z o.o. – w spółce zajmował się sprawami zarządczymi i kontraktami z dużymi podmiotami. W chwili śmierci na zasadach ogólnych dziedziczyła po nim druga żona i córka. Przyjęły spadek i objęły wspólnie 50% udziałów w spółce. Wspólnik nigdy ich wcześniej nie poznał i nagle w miejsce jednego zaufanego wspólnika do spółki weszły dwie osoby – z tym, że żona wspólnika nie ma w ogóle doświadczenia w biznesach, wspólnik zajmował się nadzorem zleceń i pozyskiwaniem klientów i też o prowadzeniu biznesu wie niewiele, a córka choć jest przedsiębiorczynią to ciężko jej zdobyć zaufanie nieufnego wspólnika.
Efekt jest taki, że po negocjacjach Panie zgodziły się na odkupienie ich udziałów i po chwilowym paraliżu spółka ponownie może funkcjonować.
Ale co by było gdyby, którakolwiek ze stron nie była skłonna do rozmów – czy chcesz zostawić wspólnika, czy bliskich z takim zagrożeniem? Jak to rozwiązać zawczasu…
Uchwała wspólników- czy wystarczy
Wyłączenie prawa wstąpienia spadkobiercy zmarłego wspólnika do spółki powinno, a więc w potocznym języku – musi zostać zapisane w jej umowie. Nieważna będzie zatem uchwała wspólników regulująca w tym zakresie uprawnienia spadkobierców – udziałowców, czy to zanim nastąpi wspomniana śmierć wspólnika spółki z o. o., czy już po tym zdarzeniu. Nawet jeśli taka uchwala zostałaby podjęta jednomyślnie przez wszystkich wspólników, to nie i tak taka uchwała będzie bezwzględnie nieważna.
Zasady rozliczeń ze spadkobiercą
Przepis art. 183 ksh nie wskazuje wprost na jakich zasadach i w jakiej wysokości powinno nastąpić rozliczenie ze spadkobiercą zmarłego wspólnika, którego prawo do dziedziczenia udziałów w spółce zostało wyłączone.
Nie oznacza to jednak pełnej dowolności w redagowaniu w tym zakresie postanowień umowy spółki. Przyjmuje się, że wynagrodzenie spadkobiercy powinno być godziwe – jest to pojęcie relatywne i ocenia się je zawsze z punktu widzenia indywidualnej sytuacji. Właśnie z tego względu, aby nie dopuszczać do ewentualnych konfliktów, warto w umowie spółki wskazać sposób obliczenia takiego wynagrodzenia.
Często stosowaną praktyką jest odwołanie się do przepisu art. 199 § 2 kodeksu spółek handlowych regulującego minimalną wysokość wynagrodzenia z tytułu umorzenia udziałów zmarłego wspólnika.
Zgodnie z jego treścią „wynagrodzenie to nie może być niższe od wartości przypadających na udział aktywów netto, wykazanych w sprawozdaniu finansowym za ostatni rok obrotowy, pomniejszonych o kwotę przeznaczoną do podziału między wspólników”.
Pytanie jednak czy z punktu widzenia zabezpieczenia przyszłych interesów spadkobierców są one wystarczające? Załóżmy, że spółka z o.o. inwestuje, rozwija się, ma przed sobą doskonałe perspektywy. Oparcie rozliczenia ze spadkobiercą na metodzie księgowej może być w takiej sytuacji bardzo niekorzystne.
NA CO ZWRÓCIĆ UWAGĘ REDAGUJĄC TREŚĆ POSTANOWIEŃ?
Redagując treść postanowienia ograniczającego lub wyłączającego prawo wstąpienia do spółki spadkobiercy po zmarłym wspólniku, powinniśmy dosłownie „wyobrazić sobie” jak te postanowienia będą mieć praktyczne przełożenie w rzeczywistości, a więc:
- Według jakiej metody (księgowej, zdyskontowanych przepływów pieniężnych DCF czy też odtworzeniowej) dokonać wyceny majątku spółki na potrzeby rozliczenia się spółki z takim spadkobiercą? Wybór właściwej metody często zależy od branży, w jakiej dany podmiot działa oraz od posiadanej przez niego struktury majątkowej. Inna metoda powinna mieć zastosowanie do wyceny spółki produkcyjnej, a inna do spółki świadczącej usługi, np. agencji PR.
- W jakim terminie spółka ma obowiązek rozliczyć się ze spadkobiercą zmarłego wspólnika? Brak skonkretyzowania postanowień w tym zakresie praktycznie skutkuje koniecznością natychmiastowej zapłaty należności, a co może negatywnie wpłynąć na kondycję finansową spółki.
- Co zrobić z udziałami zmarłego wspólnika, skoro pozostaną „bez właściciela”? Zwykle rekomenduję zapis regulujący zasady umorzenia takich udziałów, jak również zapis na ewentualność, gdy takiego procesu umorzenia nie da się przeprowadzić, a więc w sytuacji, gdy umorzenie udziałów zmarłego wspólnika sprawia, że kapitał zakładowy spółki byłby poniżej poziomu minimalnego – 5 tys. złotych.
Podsumowując
Mam nadzieję, że to nagranie rozjaśniło Ci nieco zasady dziedziczenia w spółce z o o. Pozostawiam Cię z decyzją, czy chcesz sam zadecydować o „regułach tej gry” mimo, że już w niej nie będziesz uczestniczyć. Biorąc sprawy w swoje ręce z pewnością, wyświadczysz ogromną przysługę najbliższym i swoim partnerom biznesowym, z którymi postanowiłeś wspólnie prowadzić spółkę zoo.
A zatem już na etapie rozpoczęcia współpracy ze wspólnikami, ważne, aby poświęcić chwilę na refleksję – co się stanie, gdy mnie lub któregokolwiek ze wspólników zabraknie?
Dziękuję za uwagę i zapraszam na kolejny odcinek za tydzień. Podziel się komentarzami i napisz o czym chcesz więcej posłuchać.
Nie zapomnij o kolejnych odcinkach, zapisz się na newsletter – wyślemy ci przypomnienie
Wolisz posłuchać? Wybierz odcinek i kliknij
Polecane odcinki i wpisy:
Fundacja rodzinna a podatek VAT
Przekształcenie spółki rodzinnej – jakie stoją za tym wyzwania?
Testament czy fundacja rodzinna? Które rozwiązanie powinien wybrać przedsiębiorca?
Fundacja rodzinna w testamencie czy w akcie założycielskim?
Czym jest fundacja rodzinna
Kim jest beneficjent fundacji rodzinnej?
Kim jest fundator fundacji rodzinnej?
