19. 5 Wyjątków: Braku wyłączenia odpowiedzialności wspólników w spółce z o.o.
Jak sama nazwa spółki z o.o. wskazuje, odpowiedzialność wspólników w spółce z o.o. jest ograniczona. Co to właściwie znaczy? Generalnie wspólnicy nie odpowiadają za zobowiązania takiej spółki, ale … od tej zasady istnieją wyjątki, UWAGA! nie tylko te wynikające z przepisów prawych, ale również ukształtowane na mocy orzeczeń sądowych.
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością powszechnie uznawana jest za najbezpieczniejszą formę prowadzenia działalności gospodarczej. Jest ona szczególnie polecana dla przedsiębiorców, których przedmiot działalności obarczony jest dużym ryzykiem.
Bądźcie uważni, bo dzisiaj rozwiejemy mit o absolutnym bezpieczeństwie wspólników w spółce z o.o. Przejdźmy do meritum!
CZY RZECZYWIŚCIE WSPÓLNIK SP. Z O.O. nigdy NIE PONOSI ODPOWIEDZIALNOŚCI?
ODPOWIEDZIALNOŚĆ wspólników na etapie tworzenia spółki
Otóż nie. Od powyższej zasady występują wyjątki, związane zwłaszcza z etapem zakładania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, tj. od momentu zawarcia umowy spółki, do chwili dokonania stosownego wpisu w rejestrze przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego. Zasadniczo okres odpowiedzialności wspólników ma charakter czasowy i ustaje z chwilą zarejestrowania spółki przez sąd rejestrowy.
Odpowiedzialność wspólników zależy również od tego czy:
- wspólnik działał w imieniu spółki osobiście
- czy też nie podejmował takich działach.
W tym ostatnim przypadku odpowiedzialność wspólnika ograniczona jest do wartości niewniesionego wkładu.
W sytuacji zatem gdy wspólnik wniesie wkład w całości, jego odpowiedzialność w tym zakresie ustaje o ile zadeklarowana wartość tego wkładu odpowiada jego rzeczywistej wartości zbywczej w dniu zawarcia umowy spółki.
W przeciwnym razie wspólnik odpowiada względem spółki i jest zobowiązany do wyrównania spółce brakującej wartości tego wkładu.
Natomiast w przypadku, gdy wspólnik podejmował czynności w imieniu spółki z o. o. osobiście, to ponosi solidarnie – a więc potocznie mówiąc wspólnie – odpowiedzialność za zobowiązania tej spółki ze spółką i osobami działającymi w jej imieniu…
Kliknij i napisz do nas. Zapraszamy na konsultacje
Odpowiedzialność wspólników Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością za naruszenia prawa i zaniedbania w trakcie jej rejestracji
Kolejnym przykładem ponoszenia odpowiedzialności przez wspólnika spółki z o.o. jest sytuacja, kiedy wspólnik podczas tworzenia spółki postąpił sprzecznie z przepisami prawa i w sposób zawiniony wyrządził spółce szkodę. W tym przypadku jest on zobowiązany do jej naprawienia niezależnie od wysokości wkładu.
Z kolei po zarejestrowaniu spółki przez sąd rejestrowy wspólnicy spółki z o.o. ponoszą odpowiedzialność w przypadku, gdy zobowiązani są do powołania zarządu spółki, a organ ten nie zostanie przez nich w ogóle powołany, jak również, gdy w organie reprezentacji zachodzą braki osobowe, a wiec, gdy zarząd jest nienależycie obsadzony.
W tych przypadkach sąd rejestrowy wezwie wspólników do wykonania powyższych czynności pod rygorem nałożenia grzywny.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ wspólników wchodzących w skład ZARZĄDU SPÓŁKI z o.o.
W odrębny sposób kształtują się zasady odpowiedzialności wspólników wchodzących w skład zarządu spółki z o.o. W takim przypadku są oni obarczeni ryzykiem odpowiedzialności cywilnoprawnej, jak i karnej w przypadku nienależytego wykonywania swoich funkcji.
Odpowiedzialność członka zarządu i wspólnika za Zadłużenie Spółki z o.o.”
Jan Kowalski jest wspólnikiem oraz Członkiem Zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Spółka posiada zadłużenie, którego nie jest w stanie uregulować. Jeżeli Jan Kowalski nie złożył we właściwym czasie wniosku o ogłoszenie upadłości tejże spółki będzie odpowiedzialny za zobowiązania zaciągnięte przez spółkę w przypadku, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna.
Bezczynność wspólnika a odpowiedzialność za długi Spółki z o.o.
Drugi przykład – Spółka z o.o. posiada 3-osobowy zarząd: Prezesa Zarządu – Adama Nowaka, Wiceprezesa Zarządu – Antoniego Wiśniewskiego oraz Członka Zarządu – Jana Kowalskiego. Jan Kowalski jest jednocześnie jedynym wspólnikiem spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, jednak nie uczestniczy w faktycznym zarządzaniu spółką. Prezes i Wiceprezes Zarządu zaciągnęli w imieniu spółki liczne zobowiązania, doprowadzając do jej niewypłacalności. Mimo oczywistych przesłanek wskazujących na upadłość spółki, nie został złożony wniosek o jej ogłoszenie. Wierzyciel zaspokoił swoje roszczenie wyłącznie z majątku Jana Kowalskiego, właściciela spółki i biernego członka zarządu.
Wierzyciel skorzystał z solidarnej odpowiedzialność członków zarządu, która polega na tym, że ma on prawo wyboru członka/członków zarządu, z którego majątku prowadzona będzie egzekucja. W przedstawionym przeze mnie przykładzie, wierzyciel wybrał wyłącznie Jana Kowalskiego i to z jego majątku przeprowadzono egzekucję. Janowi Kowalskiemu przysługuje oczywiście roszczenie regresowe w stosunku do pozostałych członków zarządu, choć z egzekucją może być trudno, jeśli nie posiadają majątku.
NA CZYM POLEGA ODPOWIEDZIALNOŚĆ w oparciu o koncepcję przebicia zasłony korporacyjnej
Odpowiedzialność wspólnika może wreszcie opierać się na koncepcji zwanej „przebiciem zasłony korporacyjnej”. Ma ona zastosowanie we wszystkich spółkach kapitałowych, ale na potrzeby dzisiejszego nagrania przyjrzymy się jej wspólnie na przykładzie najpopularniejszej w prawie polskim spółce z o.o.
Omawiana koncepcja powstała w prawie anglosaskim (piercing the corporate veil) i odnosi się do sytuacji, w których wspólnicy takiej spółki traktują spółkę jako fasadę w celu wyłączenia osobistej odpowiedzialności wspólnika za zobowiązania spółki. Takie zachowanie stanowi nadużycie formy prawnej tej spółki.
W polskim porządku prawnym nie istnieje przepis prawny, który wprost regulowałaby przesłanki pociągnięcia do odpowiedzialności wspólnika na podstawie tej koncepcji. Niemniej jednak omawianą odpowiedzialność wspólnika można oprzeć na zasadzie odpowiedzialności deliktowej, zgodnie z którą kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia.
W orzecznictwie sądów polskich możemy już spotkać się z koncepcją przebicia zasłony korporacyjnej w ramach holdingów, najczęściej w sprawach pracowniczych.
Dla przykładu, w jednym ze swoich orzeczeń Sąd Najwyższy powołał się na nadużycie odrębnej osobowości prawnej Spółki dominującej, która wraz ze swoją spółką zależną zawarły dwie umowy: umowę o pracę i umowę zlecenia z niemalże identycznym zakresem obowiązków z tą samą osobą fizyczną. Taka konstrukcja miała na celu obejście prawa w zakresie przepisów o wynagradzaniu za pracę w godzinach nadliczbowych w spółce dominującej poprzez wykonywanie tym samych obowiązków na podstawie umowy zlecenia zawartej ze spółką zależną.
W innym orzeczeniu dotyczącym sprawy pracowniczej Sąd Najwyższy stwierdził, że mogło dojść do nadużycia konstrukcji osobowości prawnej spółki dominującej, które spowodowało nieuzasadnione i nieusprawiedliwione zróżnicowanie sytuacji prawnej między pracownikami zatrudnionymi w spółce dominującej a pracownikami spółek zależnych.
Spółka zależna była spółką powiązaną kapitało i była ekonomicznie uzależniona od spółki dominującej. Na gruncie prawa pracy polega to na tym, że rzeczywisty „właściciel” zakładu pracy doprowadza swoim działaniem (przekształcając odpowiednio struktury organizacyjne) do formalnego związania pracownika stosunkiem umownym z podmiotem od siebie uzależnionym i pozbawionym uprawnień „właścicielskich”, co może prowadzić do obejścia prawa i uniknięcia zobowiązań wobec pracowników. Korzystanie przez „właściciela” ze swobody w kreowaniu osób prawnych (w szczególności dotyczy to przypadków zakładania spółek zależnych) niejednokrotnie prowadzi do negatywnych konsekwencji w stosunku do pozostałych uczestników obrotu prawnego, zwłaszcza wobec pracowników.
INNE PRZYKŁADY, GDY WSPÓLNIK SP. Z O.O. MOŻE BYĆ POCIĄGNIĘTY DO ODPOWIEDZIALNOŚCI ZA JEJ ZOBOWIĄZANIA
Do nadużycia formy prawnej spółki i tworzenia fikcyjnej spółki może dość w przypadku konieczności uzyskania statusu terytorialnego (domicile). Przykładowo, spółce zależy na otrzymaniu dotacji rządowych w innym państwie niż jego siedziba. Dotacje są przyznawane wyłącznie podmiotom krajowym. Spółka tworzy spółkę córkę z siedzibą w tym kraju wyłącznie na potrzeby otrzymania przedmiotowej dotacji.
Zdarza się także, że spółka fikcyjna jest tworzona wyłącznie na potrzeby obejścia prawnych ograniczeń dotyczących wspólnika – osoby tworzącej tę spółkę. Przykładowo, osoba fizyczna jest większościowym wspólnikiem spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Ta sama osoba jest jednocześnie członkiem Zarządu. Zgodnie z prawem wspólnik[1] nie może głosować przy powzięciu uchwał dotyczących jego odpowiedzialności wobec spółki z jakiegokolwiek tytułu, w tym udzielenia absolutorium, zwolnienia z zobowiązania wobec spółki oraz sporu między nim a spółką. Aby ten zakaz obejść, wspólnik tworzy nową spółkę, której przekazuje posiadane przez siebie udziały w tej pierwszej spółce. Ze względu na odrębność podmiotową, spółka jako wspólnik tej pierwszej będzie mogła głosować nad omawianą uchwałą, pomimo że jest właścicielem oraz członkiem Zarządu tej spółki (fasadowej) jest to ta sama osoba fizyczna.
Omijanie Zakazu Konkurencji Poprzez Spółkę z Ograniczoną Odpowiedzialnością
Spójrzmy też na ten przykład – osoba fizyczna postanawia zakończyć świadczenie pracy na rzecz podmiotu trzeciego, który – w celu ochrony własnych interesów – nakłada na osobę fizyczną obowiązek powstrzymania się od działalności konkurencyjnej. Dla podmiotu trzeciego jest to szczególnie ważne z uwagi na wiedzę osoby fizycznej o tajemnicy przedsiębiorstwa, którą pracownik nabył w trakcie współpracy. Zakaz konkurencji obejmuje powstrzymanie się przez osobę fizyczną od świadczenia pracy na rzecz podmiotów konkurencyjnych oraz świadczenia pracy bezpośrednio na rzecz kontrahentów podmiotu trzeciego. W celu obejścia omawianego zakazu osoba fizyczna zobowiązana do powstrzymania się od działalności konkurencyjnej otwiera spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, która w oparciu o wiedzę i doświadczenie osoby fizycznej (wspólnika tej spółki) rozpoczyna działalność konkurencyjną w stosunku do osoby trzeciej.
HOLDING, A ODPOWIEDZIALNOŚĆ WSPÓLNIKÓW
Warto również podkreślić, że w 2022 roku, do kodeksu spółek handlowych wprowadzono przepisy regulujące tzw. grupę spółek (holding). W ramach tych przepisów uregulowano szczególną odpowiedzialność spółki dominującej za zobowiązania spółki zależnej, powstałe w wyniku wykonania przez ta drugą spółek wiążącego polecenia. Powyższe można traktować jako namiastkę omawianej koncepcji przebicia zasłony korporacyjnej. Co jednak ważne, przepisy regulujące grupę spółek mają charakter fakultatywny. To oznacza, że pomimo wystąpienia stosunku dominacji, spółki nie mają obowiązku tworzenia grupy i stosowania przepisów prawa regulujących tę instytucję.
Jak widzicie omówione przeze mnie przypadki dowodzą, że teza o bezpieczeństwie wspólnika w spółce z o.o. jest w dużej mierze prawdziwa jednak istnieje sporo wyjątków, również tych nieoczywistych, o których warto wiedzieć. Zwróć uwagę w szczególności na:
- Sytuacje związane z etapem tworzenia spółki, naruszeniem prawa podczas rejestracji, brakiem wniesienia wkładu pieniężnego. Niewywiązywaniem się z zobowiązania powołania odpowiedniego, określonego w dokumentach rejestrowych składu zarządu.
- Zwróć też uwagę na sytuacje użycia przepisów Solidarnej Odpowiedzialności członków zarządu – jeżeli spółka z o.o. jest niewypłacalna to wierzyciel może zdecydować wobec którego z członków zarządu rozpocznie postępowanie egzekucyjne. A następnie dopiero ten „wybraniec” może wystąpić z roszczeniem do pozostałych członków zarządu.
- Ciekawą koncepcją odpowiedzialności wspólnika stanowi „przebicie zasłony korporacyjnej” czyli gdy wspólnik ustawił spółkę jako fasadę dla prowadzonych operacji biznesowych.
Dziękuję za uwagę i zapraszam na kolejny odcinek za tydzień. Podziel się komentarzami i napisz o czym chcesz więcej posłuchać.
Nie zapomnij o kolejnych odcinkach, zapisz się na newsletter – wyślemy ci przypomnienie
[1] Zgodnie z treścią art. 244 kodeksu spółek handlowych.
Wolisz posłuchać? Wybierz odcinek i kliknij
Polecane odcinki i wpisy:
01. Czy przyjaźń w biznesie istnieje? „Mądry wspólnik PRZED szkodą”. Klauzula shotgun…
02. Wypłata pieniędzy ze spółki z o.o. – 5 legalnych sposobów
12. Jak kontynuować biznes w dwuosobowej spółce jawnej, gdy jeden wspólnik odchodzi?
14. Jak spłacić pożyczkę od wspólnika w spółce z o.o.: Niepieniężne metody i konsekwencje podatkowe
05. Intercyza, czy wspólność małżeńska w biznesie? Co wybrać i dlaczego?
08. Dziedziczenie Udziałów w Spółce z o.o.: Jak uniknąć przyszłych problemów Twoim bliskim
