15 listopada 2023

Ustawa o sygnalistach – wszystko co musisz wiedzieć

Polska ustawa o sygnalistach – kiedy nastąpi wdrożenie unijnej dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii tzw. dyrektywy o sygnalistach?

Do dnia dzisiejszego w Polsce nadal nie została uchwalona ustawa o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa, potocznie zwana ustawą o sygnalistach, której celem jest wdrożenie do polskiego porządku prawnego Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii (Dz. Urz. UE L 305 z 26.11.2019, str. 17). Ostatnia wersja projektu tej ustawy opublikowana na stronie Rządowego Centrum Legislacji pochodzi z 12 lipca 2023 r. Wszystko wskazuje na to, że projekt jest bliski ostatecznej wersji. Co dokładnie będzie regulować ustawa o sygnalistach? Już teraz warto wiedzieć jakie uprawnienia będzie ona przyznawać sygnalistom i jakie obowiązki nałoży na pracodawców.

Kim jest sygnalista?

Zacznijmy jednak od początku. Kim właściwie jest sygnalista? Sygnalista to osoba, która zgłasza lub ujawnia publicznie informację o naruszeniu prawa uzyskaną w kontekście związanym z pracą. Sygnalistą na gruncie projektowanej ustawy może być nie tylko pracownik zatrudniony na podstawie umowy o pracę, ale również m.in. pracownik tymczasowy, osoba świadcząca pracę na podstawie umowy cywilnoprawnej, osoba prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą, akcjonariusz, wspólnik, członek organu osoby prawnej lub tzw. ułomnej osoby prawnej, stażysta czy praktykant.

Co należy rozumieć przez informację o naruszeniu prawa?

Zgodnie z projektem ustawy o sygnalistach przez informację o naruszeniu prawa należy rozumieć informację, w tym uzasadnione podejrzenie, dotyczące zaistniałego lub potencjalnego naruszenia prawa, do którego doszło lub prawdopodobnie dojdzie w podmiocie prawnym, w którym zgłaszający uczestniczył w procesie rekrutacji lub innych negocjacji poprzedzających zawarcie umowy, pracuje lub pracował, lub w innym podmiocie prawnym, z którym zgłaszający utrzymuje lub utrzymywał kontakt w kontekście związanym z pracą lub informację dotyczącą próby ukrycia takiego naruszenia prawa.

Naruszeniem prawa jest natomiast działanie lub zaniechanie niezgodne z prawem lub mające na celu obejście prawa dotyczące:

1. zamówień publicznych;
2. usług, produktów i rynków finansowych;
3. przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu;
4. bezpieczeństwa produktów i ich zgodności z wymogami;
5. bezpieczeństwa transportu;
6. ochrony środowiska;
7. ochrony radiologicznej i bezpieczeństwa jądrowego;
8. bezpieczeństwa żywności i pasz;
9. zdrowia i dobrostanu zwierząt;
10. zdrowia publicznego;
11. ochrony konsumentów;
12. ochrony prywatności i danych osobowych;
13. bezpieczeństwa sieci i systemów teleinformatycznych;
14. interesów finansowych skarbu państwa Rzeczypospolitej Polskiej, jednostki samorządu terytorialnego oraz Unii Europejskiej;
15. rynku wewnętrznego Unii Europejskiej, w tym publiczno-prawnych zasad konkurencji i pomocy państwa oraz opodatkowania osób prawnych.

Kliknij i napisz do nas. Zapraszamy na konsultacje

Ochrona osób zgłaszających naruszenia. Co reguluje ustawa o sygnalistach?

Ustawa o sygnalistach reguluje w szczególności:

1. warunki objęcia ochroną osób zgłaszających lub publicznie ujawniających informacje o naruszeniach prawa,
2. środki ochrony osób zgłaszających lub publicznie ujawniających informacje o naruszeniach prawa,
3. zasady ustalania wewnętrznej procedury zgłaszania naruszeń prawa i podejmowania działań następczych,
4. zasady zgłaszania naruszeń prawa organowi publicznemu,
5. zasady publicznego ujawnienia naruszenia prawa.

Jakie obowiązki nakłada na pracodawców ustawa o sygnalistach?

 Ustawa o sygnalistach przewiduje następujące obowiązki dla pracodawców:

1. obowiązek zapewnienia ochrony osobom zgłaszającym naruszenia prawa przed działaniami odwetowymi,
2. obowiązek ustanowienia wewnętrznej procedury zgłaszania naruszeń prawa i podejmowania działań następczych określającej m.in.: wewnętrzną jednostkę organizacyjną, osobę w ramach struktury organizacyjnej lub podmiot zewnętrzny upoważnione do przyjmowania zgłoszeń, sposoby przekazywania zgłoszeń, osobę lub jednostkę upoważniona do podejmowania działań następczych,
3. obowiązek stworzenia wewnętrznych kanałów do dokonywania zgłoszeń,
4. obowiązek prowadzenia rejestru zgłoszeń wewnętrznych,
5. obowiązek zachowania poufności danych sygnalisty oraz danych zawartych w zgłoszeniu,
6. realizację obowiązków informacyjnych względem sygnalisty.

Kogo dotyczą obowiązki, które przewiduje ustawa o sygnalistach?

 Obowiązki wynikające z ustawy dotyczą:

• podmiotów prywatnych na rzecz których wykonuje lub świadczy pracę co najmniej 50 osób,
• podmiotów wykonujących działalność w zakresie usług, produktów i rynków finansowych oraz przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, bezpieczeństwa transportu i ochrony środowiska bez względu na liczbę zatrudnionych osób,
• podmiotów publicznych na rzecz których wykonuje lub świadczy pracę co najmniej 50 osób.

Powyższe obowiązki nie mają zastosowania do jednostek organizacyjnych gminy lub powiatu liczących mniej niż 10 000 mieszkańców.

Terminy wdrożenia procedur

 Lipcowa wersja projektu ustawy o ochronie sygnalistów zakłada, że wejdzie ona w życie po upływie dwóch miesięcy od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem tych przepisów projektu, które nakładają na podmioty prawne obowiązek wdrożenia wewnętrznego systemu przyjmowania zgłoszeń. Co do tych ostatnich proponuje się 14 dniowe vacatio legis. Oznacza to, że pracodawcy zatrudniający 50 i więcej pracowników będą musieli wdrożyć wewnętrzne procedury w terminie 14 dni od dnia jej ogłoszenia. Przewidziany w projekcie ustawy czas wejścia w życie tych przepisów jest bardzo krótki, z tego względu ważne jest przygotowanie się do wdrożenia odpowiednio wcześniej.

 Konsekwencje braku procedur

Najnowszy projekt ustawy o sygnalistach przewiduje możliwość nałożenia kary grzywny na pracodawcę w przypadku nieustanowienia procedury zgłaszania naruszeń lub ustanowienia jej z istotnym naruszeniem wymogów wynikających z ustawy.

 

Kliknij i napisz do nas. Zapraszamy na konsultacje

Podsumowanie

Wciąż nie wiadomo, kiedy dojdzie do uchwalenia polskiej ustawy o sygnalistach. Mimo, że dyrektywa unijna w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii przewiduje, że państwa członkowskie mają wprowadzić w życie odpowiednie przepisy niezbędne do jej wykonania do dnia 17 grudnia 2021 r., a w przypadku podmiotów prawnych w sektorze prywatnym zatrudniających od 50 do 249 pracowników do dnia 17 grudnia 2023 r. nie ma pewności, czy polskiemu ustawodawcy uda się wdrożyć przepisy w tym terminie.

Nie warto jednak czekać z przygotowaniem wewnętrznej procedury zgłaszania przypadków naruszenia prawa do czasu jej uchwalenia. Warto już teraz, bazując na dyrektywie o sygnalistach oraz projekcie ustawy rozpocząć przygotowywanie wewnętrznej procedury, a potem tylko dostosować ją do ostatecznego kształtu polskiego prawa. Rzetelne i świadome wdrożenie przez pracodawcę obowiązków wynikających z ustawy pozwoli nie tylko na uchronienie się przed ewentualnymi sankcjami, ale przede wszystkim pozwoli na skuteczną identyfikację zagrożeń organizacji, szybkie wykrywanie nieprawidłowości i minimalizowanie strat wynikających z naruszenia prawa.

Zapisz się na newsletter

Podobne artykuły: